ثواب چیست!

نویسنده:مركز تقوا

---

تاریخ نشر:

2018-11-13

---

---

ثواب چيست !

يكى از مفاهيم بسيار آشنا در فرهنگ دينى ما كلمه ى ثواب است كه از خواص تا عوام به آن آشنا اند. شايد روزانه چندين بار بشنويم كه اين كار ثواب دارد.

درك و برداشت ما از مفهوم حقيقى ثواب، مانند بسيارى از مفاهيم ديگر دينى آميخته با اشتباه است. معمولاً مردم ثواب را پاداش و نتيجه مثبت يك عمل مى پندارند و دريافت آنرا لطف و كرم ثواب دهنده تلقى مى كنند كه شامل حال گيرنده ى آن مى شود. بنابر همين برداشت از مفهوم ثواب است كه دوكانداران و تيكه داران كاذب دين، از گذشته ها بدينسو هزاران مورد از خود ساخته اند كه اگر اين كلمه يا جمله را چند بار بخوانيد، اينقدر ثواب بدست مى آوريد. اغلب چنين مواردى، تناقض در دين را در ذهن انسانهاى عاقل و كنجكاو ايجاد مى كند كه اگر امكان بدست آوردن اجر و پاداش ساختن هزاران مسجد، صدها بار رفتن حج و شهادت در راه خدا با تكرار زبانى يك جمله و يا ورد آنهم در يك زمان محدود، ميسر است. چرا خود را به زحمت افگنيم و عمل خير انجام دهيم. بهتر و آسانتر آنست تا در گوشه ى نشسته و يك جمله را صدها يا هزاران بار تكرار نمائيم. پس براى درك مفهوم واقعى ثواب بايد به قرآن رجوع نمائيم.

مفهوم "ثواب" در قرآن

کلمه "ثواب" که با مشتقاتش ۲۸ بار در قرآن تکرار شده، از ریشه " ثوب" می باشد. ثوب یعنی رجوع چیزی به محل یا حالت اولیه خود. مثل: فلانی به خانه اش برگشت . قرآن خانه کعبه را " مثابه للناس" نامیده است (بقره ۱۲۵)، زیرا مردم دائما به آن رجوع می کنند. " مثابه" اسم مکان ثواب است، یعنی مرکز آمد و رفت و اجتماع مردم. به تعبیر قرآن دستاورد نیک و بد انسان که نتیجه و جزای طبیعی عمل اوست، رجوع عمل به خودش (ثواب) تلقی می شود. ثوابی است که ممکن است مادی یا معنوی، بد یا نیک باشد.

ما عموماً ثواب را مثبت تلقی می کنیم، اما قرآن عذاب کافران را نیز ثواب عمل آنان شمرده است:
مطففین ۳۶ – هَلْ ثُوِّبَ الْكُفَّارُ مَا كَانُوا يَفْعَلُونَ
آیا انکار ورزان به ثواب ( دستاورد) آنچه یکسره عمل می کردند رسیده اند ؟
ثواب میتواند پیروزی نزدیک (...وَأَثَابَهُمْ فَتْحًا قَرِيبًا) ۱، غم فراگیر(...فَأَثَابَكُمْ غُمَّاً بِغَمٍّ) ۲ ، بهشت موعود (فاثابهم اله بماقالواجنات...) ۳ و... باشد!

همه ما از صبح تا شب در حال کار و تلاش هستیم تا روزگار بگذرانیم، برخی یکسره در کسب دنیا و راحت و رفاه خود و وابستگان ما هستیم و برخی علاوه بر دنیای مادی، برای خانه آخرت هم تلاش و تکاپو می کنیم. ما فقط کار دسته دوم را از نوع " ثواب" می شناسیم، اما قرآن هر دو را ثواب نامیده است، زیرا هر دو دستاورد انسان است؛ دستاوردی فانی یا باقی، موقت یا دائم:
آل عمران ۱۴۵ –... وَمَن يُرِدْ ثَوَابَ الدُّنْيَا نُؤْتِهِ مِنْهَا وَمَن يُرِدْ ثَوَابَ الآخِرَةِ نُؤْتِهِ مِنْهَا وَسَنَجْزِي الشَّاكِرِينَ
...و هرکه خواهان ثواب (دستاورد) دنیا باشد ،نصیبش خواهیم کرد و هر که خواهان ثواب ( دستاورد) آخرت باشد ( نیز) نصیبش خواهیم کرد؛ و(البته) سپاسگزاران را پاداشی ( مخصوصی) خواهیم داد.

نساء ۱۳۴- مَّن كَانَ يُرِيدُ ثَوَابَ الدُّنْيَا فَعِندَ اللّهِ ثَوَابُ الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ و ...
هر که (فقط) ثواب دنیا را می خواهد، (بداند که) ثواب دنیا و آخرت در اختیار خداست؛ و خدا شنوا و بیناست
البته قرآن ما را تشویق کرده است حالا که هر تلاشی بکنید، خدا ثواب عملتان را بی‌کم و کاست به خودتان بر می گرداند، چرا رعایت ایمان و تقوا نمی کنید تا دستاورد(ثواب) بهتری از جانب خدا داشته باشید:

بقره ۱۰۳ – وَلَوْ أَنَّهُمْ آمَنُواْ واتَّقَوْا لَمَثُوبَةٌ مِّنْ عِندِ اللَّه خَيْرٌ لَّوْ كَانُواْ يَعْلَمُونَ
و کاش می دانستند اگر ا یمان آورده و پرهیزکار می شدند، ثوابی (نتیجه ای) که از جانب خدا (می گرفتند) بهتر بود.
آنچه عموماً بدنبال آن هستيم، فانی و موقّت است، توصیه قرآن این است که کارهای شایسته بادوام (باقیات الصالحات) را که بهترین محصول(ثواب) را دارد آرزو کنیم:

کهف ۴۶ - الْمَالُ وَالْبَنُونَ زِينَةُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَالْبَاقِيَاتُ الصَّالِحَاتُ خَيْرٌ عِندَ رَبِّكَ ثَوَابًا وَخَيْرٌ أَمَلًا
ثروت و قدرت (مال و فرزندان)، زیور زندگی دنیاست و آثار شایسته و پاینده نزد پروردگارت از نظر ثواب (دستاورد زندگی) و آرزو کردن بهتر است.
در روشنى كلام الهى ميتوان فهميد كه ثواب ثمره و ماحصل عمل خود ماست كه بما بر مى گردد.

---